Tíu ráð um raf­magn­ið

Þú berð ábyrgð á ástandi þess rafbúnaðar sem er á þínu heimili.

Ef þú hefur minnsta grun um að eitthvað sé athugavert skaltu leita hjálpar hjá löggiltum rafverktaka.

Raf­magns­slys

Oft er sagt að slys, þ.m.t. rafmagnsslys, geri ekki boð á undan sér. Það er hins vegar ekki alltaf raunin. Stundum verða slys vegna þess að ekki er farið að vinnureglum eða varúðar- og hættumerki hunsuð. Ef maður verður fyrir rafstraumi skiptir mestu að stytta tímann sem straumurinn varir. Sekúndubrot skipta máli. Áríðandi er að viðstaddir bregðist rétt við þegar slys ber að höndum.

Hvað er raf­magns­slys?

Sérhvert atvik þar sem rafstraumur veldur því beint eða óbeint að einstaklingur slasast af ljósboga eða við að fá rafstraum í gegnum sig.

Hvað get­ur gerst við raf­magns­slys?

Rafstraumur getur framkallað vöðvakrampa sem varir eins lengi og straumurinn fer um líkamann. Það þýðir að fólk getur í sumum tilfellum ekki losað sig frá straumgjafanum. Hjartað er vöðvi sem gengur fyrir rafboðum og því getur straumurinn valdið krampa í hjartanu og þar með truflað rafboð þess og leitt til hjartastopps.

Þegar rafmagnsslys verður þá er talað um tvo snertifleti, þar sem rafstraumurinn fer inn í líkamann og þar sem hann kemur út. Straumurinn veldur oft sjáanlegum bruna á snertiflötum en á milli þeirra getur hann valdið innvortis bruna sem sést ekki. Því meiri sem rafstraumurinn er og því lengur sem hann varir, þeim mun dýpri og meiri verður bruninn.

Hverja á að flytja á bráða­mót­töku?

Þegar einstaklingur verður fyrir óhappi og eitt eftirfarandi einkenna kemur fram skal veita honum nauðsynlega fyrstu hjálp og fara svo með hann á sjúkrahús án tafar.

Þá ber að flytja á bráðamóttöku sem:

Áverkar vegna rafmagnsslysa koma oft fram löngu eftir að slys hefur átt sér stað, s.s. blóðtappi, lömun, taugaskaði, höfuðverkur, minnisleysi og sljóleiki. Rétt meðhöndlun sjúklings skiptir því miklu máli.

Komdu í veg fyr­ir raf­magns­slys

Til­kynn­ið slys­ið

Heim­ili þitt geym­ir eld í æðum

Eftirfarandi upplýsingum er ætlað að auðvelda ykkur að kanna ástand raflagna á heimilinu. Rafmagnsprófið gefur vísbendingar um hvort einhverju sé ábótavant. Úr sumu má bæta með betri umgengni en flestar úrbætur kalla á fagþekkingu. Fáið löggiltan rafverktaka í lið með ykkur til að tryggja öryggi fjölskyldunnar. Fúsk getur reynst dýrkeypt og valdið ómældum skaða.

Raf­magnstafl­an

Rafmagnstaflan er hjarta rafkerfisins í hverju húsi. Um hana fer allt rafmagn sem notað er á heimilinu. Öryggin í rafmagnstöflunni eiga að varna því að of mikið álag eða skamm­hlaup valdi tjóni. Í eldri töflum eru bræðivör sem skipta þarf um þegar þau springa en í nýrri töflum eru varrofar sem slá út við bilun eða of mikið álag. Gamlar og illa farnar raf­magns­töflur geta verið hættulegar, ekki síst ef þær eru úr tré eða staðsettar inni í skápum þar sem nóg er um eldsmat. Í slíkum tilfellum er brýnt að láta löggiltan rafverk­taka kanna ástand rafmagnstaflna og gera úrbætur áður en skaðinn er skeður. Bent skal á að í öllum rafmagnstöflum er mikilvægt að hafa skýrar og læsilegar merkingar sem sýna m.a. hvaða öryggi og hversu sterk eru fyrir hvern húshluta.

Bil­un­ar­straums­rof­inn (leka­straums­rof­inn)

Eitt helsta öryggistæki rafkerfisins er bilunarstraumsrofinn. Ef útleiðsla verður í raf­lögn, t.d. vegna bilunar í jarðtengdu tæki, á rofinn að slá út og rjúfa allan straum. Bilunar­straums­rofi kemur ekki að tilætluðum notum nema raflögnin sé jarðtengd og kanna þarf reglulega hvort hann virki með því að ýta á prófhnappinn.

Innstung­ur (tengl­ar)

Við sækjum rafmagn fyrir þau tæki sem við notum í innstungur (tengla). Þær ættu að vera sem víðast í hverri íbúð, helst fleiri en ein í hverju herbergi. Innstungur þurfa að vera vel festar og tengiklær eiga að sitja tryggilega í þeim því að sambandsleysi getur valdið hita. Áríðandi er að skipta strax um brotin lok á innstungum til að varna því að heimilis­fólk eða gestir komist í snertingu við rafmagn. Hægt er að fá innstungur með barnavörn og ýmsan annan búnað til að varna því að óvitar stingi hlutum í þær og skaði sig.

Snúr­ur og klær

Snúrur (lausataugar) flytja rafmagnið frá innstungunum í raftækin. Stundum þarf að nota fjöltengi (fjöltengla) og þá er vert að hafa í huga að ekki er gott að hafa mörg orku­frek raftæki tengd í eitt og sama fjöltengið og að varasamt getur verið að tengja saman fjöltengi. Einnig er varasamt að flytja rafmagn langar leiðir með grönnum fram­leng­ingar­snúrum. Mikilvægt er að þessi rafbúnaður sé heill og óskemmdur. Brotnar klær og snúrur með skemmdri einangrun bjóða hættunni heim. Jafnframt þarf að gæta þess að raf­tæki sem eiga að vera jarðtengd séu tengd í jarðtengdar innstungur og jarðtengingin ekki rofin með ójarðtengdu fjöltengi eða framlengingarsnúru.

Ljós­arof­ar

Á hverjum degi notum við ljósarofa til þess að kveikja og slökkva ljósin. Oft þarf að þreifa eftir rofum í myrkri. Þess vegna er afar brýnt að þeir séu vel festir, heilir og óbrotnir þannig að sem minnst hætta sé á að notandinn fái straum úr þeim. Rofar slitna með tímanum og sam­bandsleysi í þeim getur bæði verið óþægilegt og varhugavert. Nauðsynlegt er að fá lög­giltan rafverktaka til að yfirfara rofa ef vart verður sambandsleysis eða þeir hitna mikið.

Ljós og önn­ur raf­tæki

Oft má ráða af ljósum og öðrum raftækjum hvort eitthvað er athugavert við rafkerfið. Ef skipta þarf oftar um perur í einu ljósastæði en öðru getur það m.a. bent til bilunar. Mikil­vægt er að taka mark á slíkum fyrirboðum og láta löggiltan rafverktaka kanna hvað býr að baki. Ástæða er til að minna á að röng stærð eða gerð af peru getur orsakað bruna vegna þess hita sem myndast í ljósastæðinu.

Tjöru­ein­angr­un

Fram undir 1950 voru flestar rafmagnstaugar sem lagðar voru í hús hér á landi með gúmmí- eða tjörueinangrun. Ekki er gert ráð fyrir að slík einangrun endist mikið lengur en í 25 ár því að hún kolast með tímanum og hættir að einangra. Afleiðingin er skamm­hlaup með neistaflugi sem getur kveikt í. Yfirleitt koma skemmdir á einangrun fyrst í ljós í tengi­dósum eða á öðrum tengistöðum. Ef þið hafið grun um að raflögnin hjá ykkur sé frá þeim tíma þegar enn var notuð tjöru- og gúmmíeinangrun er rétt að gera ráðstafanir til að endurnýja rafkerfið.

Plast­ein­angr­un

Upp úr 1950 tók plasteinangrun við af gúmmí- og tjörueinangruninni. Plastið endist mun betur en eldri einangrun, þó gefur plasteinangrun sig með tímanum á sama hátt og tjöru­ein­angrun. Eins getur plasteinangrun rafmagnstauga gefið sig og molnað utan af vírunum ef taug hitnar óeðlilega mikið, slíkt gerist t.d. ef grönn taug er látin flytja meiri straum en hún er gerð fyrir. Öryggin í rafmagnstöflunni eiga að koma í veg fyrir að slíkt gerist í föstum raflögnum, svo framarlega sem ekki eru notuð sterkari öryggi en raf­lagn­irnar eru gerðar fyrir.

Raf­magns­próf

Svarið eftirfarandi spurningum samviskusamlega og strikið í eða dragið hring um það svar sem þið teljið eiga við hjá ykkur.

Rafmagnstaflan

Bilunarstraumsrofinn (lekastraumsrofinn)

Innstungur (tenglar)

Ljósarofar

Snúrur (lausataugar)

Ljós og önnur raftæki

Niðurstaða

Ef þið svarið öllum spurningunum neitandi bendir það til þess að ágætt ástand sé á raflögnum og rafbúnaði á heimili ykkar.

Eftir því sem já-unum fjölgar er meiri ástæða til að sýna aðgát og fá löggiltan rafverktaka til að gera úttekt á heimilinu.

Eitt eða fleiri já í hverjum hluta bendir til þess að raflagnir á heimilinu séu ekki eins og þær eiga að vera og tafarlaust þurfi að kalla til löggiltan rafverktaka.

Brotnar klær og snúrur með skemmdri einangrun bjóða hættunni heim.

Miklar breytingar hafa orðið á reglum um raflagnir frá því byrjað var að nota rafmagn hér á landi. Eldri raflagnir eru ekki endilega hættulegar en nauðsynlegt getur verið að fá löggilta rafverktaka til að gera úttekt á þeim og fara að tillögum um úrbætur. Mestu skiptir samt að við séum meðvituð um þær hættur sem rafmagnið býr yfir. Við tökum óþarfa áhættu með því að fresta lagfæringum á því sem er ábótavant í rafbúnaði heimilisins.

Elda­véla­brun­ar

Vissir þú að...?

Eldavélin er algengasta ástæða bruna vegna heimilistækja.
Sjöundi hver heimilisbruni verður vegna eldavéla.

Eldavélabrunar eru óþarfir.
Þeir verða oftast vegna gleymsku eða aðgæsluleysis.

Þú tryggir þig með því að:

Ef olían byrjar að rjúka er hún of heit, taktu þá pottinn strax af hellunni.

Snertu ekki pottinn, hann brennir.

Láttu þetta ekki henda þig ...

... ég var að steikja kjöt á pönnunni og ætlaði að lækka strauminn og láta malla. Síminn hringdi. Mamma vildi fara með strákana í Húsdýragarðinn og svo þurfti hún að tala um Betu frænku. Allt í einu fann ég mikla reykjarlykt og áttaði mig þá fyrst á að ég hafði gleymt að lækka hitann ...